Doğadan toplanan mantarların her biri masum görünmeyebilir. Türkiye’de sıkça rastlanan bazı zehirli mantar türleri, ciddi sağlık sorunlarına hatta ölüme yol açabiliyor. İşte kesinlikle uzak durmanız gereken 4 tehlikeli mantar türü.
Son yıllarda doğaya dönüş ve doğal beslenme eğilimleriyle birlikte, insanlar ormandan toplanan mantarları daha fazla tüketmeye başladı. Ancak bu durum ciddi sağlık risklerini de beraberinde getiriyor. Çünkü doğada yetişen her mantar türü yenilebilir değildir ve bazıları sadece birkaç gramıyla bile ölümcül olabilecek toksinler barındırır. Bu nedenle mantar toplarken ya da satın alırken çok dikkatli olunması gerekir.
Uzmanlar, özellikle mantarların dış görünüşüne bakarak tüketim kararı verilmemesi gerektiğini vurguluyor. İşte Türkiye’de sıklıkla görülen ve kesinlikle tüketilmemesi gereken 4 tehlikeli mantar türü:
1. Amanita phalloides (Ölüm Meleği)
- Görünüm: Beyazdan zeytin yeşiline dönen şapka, uzun sap, halka ve volva (yumurta kabuğu gibi dip zar).
- Zehir Etkisi: Bu mantar türü, dünyanın en ölümcül mantarları arasında yer alır. İçerdiği amatoksin maddesi, karaciğer ve böbrek yetmezliğine neden olur. Belirtiler genellikle 6-12 saat sonra başlar ve ilk belirtiler geçtiğinde kişi kendini iyi hissetse de organlar içten içe iflasa doğru sürüklenir.
- Bilinmesi gereken: Sadece birkaç gram tüketilmesi bile ölümcüldür. Tedavi edilmediğinde ölüm oranı %50’ye kadar çıkar.
2. Cortinarius orellanus (Portakal Renkli Öldüren Mantar)
- Görünüm: Turuncuya yakın kahverengi tonlarında, kuru yüzeyli, iç kısmı lifli yapıdadır.
- Zehir Etkisi: İçerdiği orellanin maddesi böbrekleri hedef alır. Zehirlenme belirtileri 2-14 gün sonra ortaya çıkabilir, bu da tanıyı zorlaştırır. Erken müdahale edilmediğinde kalıcı böbrek hasarına ve diyaliz ihtiyacına yol açabilir.
- Bilinmesi gereken: İlk belirtiler geç geldiği için genellikle ciddi hasar oluştuğunda fark edilir.
3. Gyromitra esculenta (Yalancı Kuzu Göbeği)
- Görünüm: Kahverengi, beyin kıvrımlarını andıran şapka yapısı, kısa kalın sap.
- Zehir Etkisi: Türkiye’de bazı bölgelerde yanlışlıkla yenilebilir sanılsa da bu mantar son derece toksiktir. İçeriğinde bulunan gyromitrin, vücutta monomethylhydrazine (MMH) adlı kimyasala dönüşerek karaciğere ve merkezi sinir sistemine zarar verir.
- Bilinmesi gereken: Yüksek ısıyla pişirilse bile tamamen etkisiz hâle gelmeyebilir. Ayrıca bazı kişilerde kanserojen etkilerle ilişkilendirilmektedir.
4. Amanita muscaria (Kırmızı Benekli Uçucu Mantar)
- Görünüm: Parlak kırmızı şapka ve üzerinde beyaz benekler. Masallarda ve çizgi filmlerde sıkça görülen mantar tipi.
- Zehir Etkisi: Halüsinasyon, mide bulantısı, kasılma, bilinç kaybı gibi etkiler yaratır. Psikoaktif özellikleri nedeniyle bazı bölgelerde yanlışlıkla tüketilebiliyor. Ancak yüksek dozlarda ibotenik asit ve muscimol zehirlenmelere neden olabilir.
- Bilinmesi gereken: Ölümcül olmayabilir fakat merkezi sinir sistemi üzerinde ciddi etkiler yaratır. Çocuklar ve yaşlılar için özellikle tehlikelidir.
Zehirli Mantarlar Nasıl Ayırt Edilir?
Zehirli mantarların belirgin bir “zehirli” görüntüsü yoktur. Bu nedenle dış görünüşle güvenli tüketim yapılması mümkün değildir. Mantar uzmanları dışındaki bireylerin doğadan mantar toplaması risklidir. Eğer mantar tüketilecekse mutlaka güvenilir kaynaklardan, etiketli ve denetimli ürünler tercih edilmelidir.
Zehirlenme şüphesinde hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalı ve kişi kesinlikle kendi kendine kusturulmamalıdır. Zehirlenmelerde geçen zaman hayati önem taşır.
Doğada her görünen mantar lezzetli bir yemek olmayabilir. Gıda güvenliğinin korunması açısından bu konuda bilinçli olmak, hem kendimizin hem sevdiklerimizin sağlığını korumak adına büyük önem taşır. Mantar seçerken şüphe varsa, en doğrusu o mantarı hiç tüketmemektir. Çünkü bazı hatalar telafi edilemez sonuçlara yol açabilir.
